Japonya‘da el üretimi ahşap “Kokeşi” bebekler, kuşaklardır Japon çocukların şirin oyuncağı olmayı sürdürüyor.
Japon çocukların yaklaşık 200 yıldır severek oynadıkları Kokeşi’ler, çağdaş rakiplerine rağmen hala vitrinleri süslüyor. Kuzeydoğu Japonya’ya ilişkin kültür-sanat eseri bebekler ekseriyetle oval baş, silindir beden, kolsuz ve bacaksız olarak üretiliyor.
Oyma ahşabın doğal sıcaklığı, narin fırça darbelerinin verdiği mimikler sayesinde Kokeşi’ler, çocukların kucaklarını ısıtıyor.
Ahşap, özel makinalara monte edilen çarkların muntazam dönmesiyle oyuluyor ve el yordamıyla silindir biçim kazanıyor.
Saman kesimiyle zımparalanan her bir ahşap modülü, el aletleri ve hassas işçilikle cilalanıyor ve ince fırçalarla boyanıyor.
Zanaatkarın elinde biçim alan ahşap baş ve gövde birleştiriliyor ve ekseriyetle kız model oyuncak bebekler ortaya çıkıyor.
200 yıla yakındır süren oyuncak geleneği için yılın farklı periyotlarında, Kokeşi kostümlerinin giyildiği şenlikler düzenleniyor.
Japonya’da Kokeşi bebeklerinin her biri özgün karakteristiğini çağdaş vakte taşıyabilen 11 farklı geleneği bulunuyor. Bunların ortasında başı oynayabilen Nanbu Kokeşi, boyalı şapkalı Yajiro Kokeşi, yatay çizgi desenli Tsuçiyu Kokeşi öne çıkıyor.
Özgün modelde özgür
Geleneksel tasarım ile çağdaş eserleri buluşturan “Sosaku Kokeşi” ise bu çağın çocuklarının gereksinimlerine hitap ediyor. Çünkü “Sosaku Kokeşi” koruma ettiği klasik tasarım üzerine dünya geneli çocukların ilgi odağındaki karakterleri çalışıyor. Böylece biçim veren ve dizayn eden Kokeşi sanatkarı, özgün model üzerinde daha özgür yaklaşımlar sergileyebiliyor.
Japonya’da “Sosaku Kokeşi” üretiminin yüzde 70’i başşehir Tokyo’nun kuzeybatısındaki Gunma eyaletinde yapılıyor. Gunma eyaletinin Şinto bölgesinde yer alan “Usaburo Kokeshi” firması ise bölge genelinde en ünlü atölyeye sahip.
Müşterisi İmparator
Atölyenin kurucusu Usaburo Okamoto, bir periyot yapay taş ve metal zanaatlarıyla uğraşmasının akabinde 1950’de Kokeşi bebekleri yapmaya başladı. Usaburo, periyodun tekniklerinden fırça ile boyamaya ek olarak, üç boyutlu bir tesir için bir kakma ve pişirme tekniği geliştirdi. Ahşabın çatlamasını önlemeyi başarabilen Usaburo, yeni teknik sayesinde, mevcut “Usaburo” firmasının numunesini üretti.
Usaburo’nun zelkova ağacı damarı üzerine kamelya çiçeğinin yer aldığı “Kantsubaki”, devrin Japon İmparatoru tarafından satın alındı.
Usaburo’nun kurduğu yerleşkede mağaza, atölye ve müze birlikte bulunuyor. Seri üretime 1979’da başlayan atölye, Japonya’da en yüksek hacimli Kokeşi üretim noktalarından biri olarak biliniyor.
Söz konusu atölyede, Hollandalı sanatçı Dick Bruna’ya ilişkin “Nijntje” olarak tanınan ünlü “Miffy” tavşan karakterinin Kokeşi bebeği de yapıldı. Bu yeni eserin başarısı sonrası atölye, karakter Kokeşisi üretmeye başladı.
Snoopy, Star Wars, Disney, Hello Kitty karakterleri bulunan firma, yılda ürettiği 130 bin Kokeşi’yi dünyanın 18 ülkesine ihraç ediyor.
Beklentiler göz önünde
Usaburo’nun torunu ve firmanın Lider Yardımcısı Okamoto Yoşihiro, atölye ve firmanın geleceğine yönelik AA muhabirine yaptığı açıklamada, çağdaş üretim bebeklerin, geleneği ortadan kaldırabileceği ihtimaline yönelik telaş taşımadıklarını belirterek, “Çünkü bize gelecek jenerasyonların beklentilerini göz önüne alıyor ve hangi şekil Kokeşi üreteceğimiz konusunda kendimizi de sürekli değiştiriyoruz.” dedi.
Okamoto, yeni periyotta hem klasik usulü koruma etmek istediklerini hem de yeni dizaynları piyasaya sürmeyi planladıklarını kaydetti.