Geçen yılın birinci yarısında önemli halde bozulan kamu mali istikrarlarını düzeltmek için iktisat idaresinde değişiklik yapılmış, haziranda vazifeye gelen yeni idare, temmuzda ek bütçe çıkararak yeni vergiler getirmiş ve vergi artışlarına gitmişti. Naki Bakır’ın Dünya gazetesindeki “Çekirdek aile her ay 43 bin TL vergi ödeyecek” başlıklı yazısına nazaran 2023 yılı boyunca vergi tahsilatı 4,5 trilyon liraya ulaşarak, bir evvelki yılın iki katı olmuştu.
Geçen yıl eylül ayında hazırlanan 2024-2026 periyodu Orta Vadeli Programı’nda (OVP) bu yıl için toplam vergi gelirinin 7,4 trilyon lira olması hedeflenmişti. Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu yılın ilk sekiz ayı prestijiyle vergi gelirlerinin geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 69,6 artışla 4,4 trilyon liraya ulaştığını açıkladı. Yeni hazırlanan 2025-2027 devri OVP’de, 2024 için devletin vergi gelirinin 7,6 trilyon lira seviyesinde gerçekleşeceği öngörülüyor.
BÜTÇEDE SON TARİH 17 EKİM
Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan Merkezi İdare Bütçe Kanun Teklifi, Anayasa’nın 161’inci hususu ve 5018 sayılı Kanun’un 18’inci hususu uyarınca mali yılbaşından en az yetmiş beş gün evvel (17 Ekim) Cumhurbaşkanı tarafından TBMM’ye sunulması gerekmektedir. 2025 yılı bütçe yasası, OVP’de öngörülen bütçe maksatlarına nazaran hazırlanacak.
TBMM Başkanlığı’na sunulan teklif, aralık ayında kurum bazında görüşme takvimine nazaran Plan ve Bütçe Komitesi ve Genel Kurul’da pahalandırılacak, kabul edildikten sonra maddeleşerek yürürlüğe girecek. OVP gayelerine nazaran hazırlanan bütçe büyüklükleri, TBMM’deki görüşme sürecinde büyük ölçüde korunacak, lakin tekliflerde küçük değişiklikler olabilecektir.
2025 VERGİ GELİRİ 11 TRİLYONU AŞACAK
Ekonominin üç yıllık yeni yol haritası niteliğindeki 2025-2027 OVP’de yer alan projeksiyonlara nazaran, 2025 yılında toplam bütçe gelirlerinin yüzde 41,2 artışla 12,8 trilyon liraya, bütçe harcamalarının ise yüzde 31,4 artışla 14,7 trilyon liraya ulaşması, yıllık bazda 2,1 trilyon lira bütçe açığı verilmesi bekleniyor.
2025-2027 periyoduna ilişkin OVP’de, 2025 yılı toplam vergi tahsilatı 11 trilyon 138,8 milyar lira olarak hedefleniyor. Bu, 2024 yılı gerçekleşme varsayımına nazaran yüzde 46,5 oranında bir cari artışa karşılık geliyor. OVP’de, tüketici fiyatları bazında (TÜFE) 2025 yılı enflasyon maksadı ise yüzde 17,5 olarak öngörülüyor. Buna nazaran, toplam vergi gelirinde gelecek yıl yüzde 26,6 oranında bir “reel” artış hedeflenmektedir.
2024 gerçekleşme varsayımı tutarsa ve 2025’te öngörülen vergi geliri fiyatına ulaşılırsa, bu yıl günde ortalama 20,8 milyar lira olan kişi başına vergi ödemesi, gelecek yıl 30,5 milyar liraya yükselebilir.
DEVLETİN FAİZ YÜKÜ DE ARTIYOR
Devlet, süratle büyüyen iç ve dış borçlar nedeniyle 2025 yılında ağır bir faiz yükü ile karşılaşacak. Mevcut borç projeksiyonları, bu yılın birinci dokuz ayında başka bütçe harcamalarındaki artışların çok üzerinde büyüyen iç ve dış borç faiz ödemelerinin 2025’te de artmaya devam edeceğini göstermektedir.
Yeni OVP’de yer alan projeksiyonlara nazaran, faiz ödemeleri 2025’te cari olarak 1 trilyon 950 milyar liraya ulaşacak, gerçek bazda ise yüzde 27,9 artış göstermesi bekleniyor. Buna nazaran, 2025 yılında devlet günde ortalama 5,3 milyar lira faiz ödemesi gerçekleştirecek.
HER 100 TL VERGİNİN 17,5 TL’Sİ FAİZE
Geçen yıl yüzde 15’e yükselen faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı, OVP’de öngörülen gerçekleşme iddialarına nazaran bu yılın tümünde yüzde 17,1’e, 2025’te ise yüzde 17,5’e kadar çıkması bekleniyor. Bu da demektir ki, vergi gelirlerinden kamu hizmetleri için kullanılmak üzere geriye yüzde 82,5’lik bir kısım kalacaktır. Gelecek yıl vergi gelirleri enflasyonun çok üzerinde artacak olsa da, faizin vergiye oranı da yükselmeye devam edecektir.
Faiz ödemelerinin vergi gelirlerinden aldığı hisse, 2017’de yüzde 10,6’ya kadar düşmüştü. 2018’de yüzde 11,9 olan bu oran, izleyen devirde yükselişini sürdürerek bilhassa pandemi periyodunun birinci yılı olan 2020’de yüzde 16,1’e çıkmıştır. 2022’de yüzde 13,2’ye kadar gerileyen faiz ödemelerinin vergi gelirine oranı, kamu borcunun süratle büyüdüğü 2023’te ek vergilerle sağlanan vergi gelir artışına karşın tekrar yükseldi.