ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın tarife tehditleriyle karşı karşıya kalan Kanada’da maliye bakanının istifası ülkede siyasi düzensizliğe yol açtı.
Kanada’da gelecek yıl ekim ayına kadar yapılması gereken seçimler öncesi iktidardaki Liberal Parti anketlerde gerilerken, ülkede maliye bakanının yıllık mali güncellemeyi sunmasına saatler kala istifası yeni bir şok dalgasına neden oldu.
Maliye Bakanı Chrystia Freeland, pazartesi günü Başbakan Justin Trudeau’nun artık maliye bakanı olarak görev yapmasını istemediğini söyleyerek kendisine kabinede daha düşük bir konum teklif etmesi sonrasında istifa etti. Trudeau ile son birkaç haftadır Kanada için en güzel yolun ne olduğu konusunda fikir ayrılığına düştüklerini belirten Freeland, “tek dürüst ve uygun yolun istifa etmek olduğu” sonucuna vardığını kaydetti.
Görevinden istifa eden Chrystia Freeland
Freeland, istifa mektubunda Donald Trump’ın tarife tehditlerine de işaret ederek, bu tehdidin son derece ciddiye alınması gerektiğini vurguladı. Kanada’da “seçmenleri geri kazanma taktiği üzere görülen” ve 14 Aralık 2024-15 Şubat 2025 tarihlerini kapsayan makul besin ve tatil eserleri için iki aylık vergi tatili periyoduna girilmesi de Trudeau ile Freeland ortasında bütçe açığını büyüteceği gerekçesiyle uyuşmazlığa yol açmıştı.
Justin Trudeau
İstifa mektubunda “Kanada Takımı” yaklaşımını benimsemek gerektiğini vurgulayan Freeland, Trudeau’nun harcamaları artırma isteğinin Trump’ın uygulamakla tehdit ettiği gümrük vergilerinin vereceği ziyana dayanma kabiliyetini tehlikeye atabileceğini savunuyordu. Böylece ABD’de ikinci sefer başkanlık koltuğuna oturmaya hazırlanan Trump’ın ülkeye yönelik tehditlerinin mali olarak nasıl yönetileceğine dair uyuşmazlık Freeland’ın istifasının önünü açmış oldu.
Donald Trump
İstifa sonrası, Trump ile tarifeler konusunda gerçekleştirdiği görüşmede Trudeau’ya eşlik eden Kamu Güvenliği Bakanı Dominic LeBlanc, maliye bakanlığına atandı.
Uzmanlar, Freeland’ın “hükümetin ve ülkenin gidişatıyla temelde tıpkı fikirde olmadığı ve bir sonraki seçimi kaybedeceklerine inandığı” için istifa ettiğine dikkati çekti.
Liberal Parti’nin orta seçimlerde güvendiği birkaç koltuğu kaybetmesinin akabinde siyasi düşüşü pekişen Trudeau’ya parti kümesinden kimi vekiller istifa davetleri yapmıştı.
Freeland’ın ayrılması Trudeau’nun kendi partisi içindeki çatlakları derinleştirirken, hükümetin muhtemel tarifelerle nasıl başa çıkacağına dair tasalar Freeland’ın vazifesi bırakması sonrasında alevlendi. Liberal Parti içinde bir müddettir Trudeau’ya istifa davetinde bulunanlar baskılarını artırırken, muhalefet başkanları de Trudeau’ya misyondan ayrılması davetinde bulundu.
Freeland’ın istifasıyla birebir gün yayımlanan mali güncellemeye nazaran ülkede bütçe açığı, 2023-2024 mali yılında 61,9 milyar Kanada dolarına yükseldi.
Bu açığın, öngörülen fiyatın yaklaşık yüzde 50 üzerinde gerçekleşmesi dikkati çekti. Maliye bakanının istifası Kanada’nın mali tamponlarına ait tasaları derinleştirirken, ülkede 10 yıl vadeli hazine tahvili faizi yüzde 3,23’ü aştı.
Kanada Merkez Bankasının (BoC) borçlanma maliyetlerini düşürmesiyle üzerindeki baskının arttığı Kanada doları, Mart 2020’den bu yana en düşük düzeyini gördü. Kanada dolarının bu yıl ABD doları karşısındaki paha kaybı yüzde 8’in üzerine çıktı.
Geçen hafta faiz kararını açıklayan BoC siyaset metninde, vazifeye başlayacak Trump idaresinin Kanada’nın ABD’ye yaptığı ihracata yeni tarifeler koyma mümkünlüğünün meçhullüğü artırdığına işaret etmişti. BoC Başkanı Tiff Macklem de ABD’nin Kanada’dan ithalatına yönelik tarife uygulama olasılığıyla ekonomik görünümün gölgelendiğine değinmiş ve “Önümüzdeki aylarda tarifeler uygulanacak mı muafiyetler kabul edilecek mi misilleme tedbirleri alınacak mı bunun nasıl gerçekleşeceğini kimse bilmiyor. Bu büyük bir yeni belirsizlik.” tabirlerine yer vermişti.
Trump, geçen ay binlerce insanın Meksika ve Kanada üzerinden geçerek daha evvel hiç görülmemiş düzeylerde ülkeye “suç ve uyuşturucu” getirdiğini belirterek, “20 Ocak’ta birinci kararnamelerimden biri olarak, Meksika ve Kanada’dan ABD’ye gelen tüm eserlere ve saçma açık hudutlarına yüzde 25’lik bir tarife uygulamak için gerekli tüm dokümanları imzalayacağım. Bu tarife, fentanil başta olmak üzere uyuşturucular ve tüm yasa dışı yabancıların ülkemizi istilasını durdurana kadar yürürlükte kalacaktır.” sözlerini kullanmıştı.
Kanada Başbakanı Trudeau, tarife tehdidi sonrasında geçen hafta Trump ile Florida’daki Mar-a-Lago malikanesinde bir ortaya gelmişti.
Trump, görüşme sonrasında kendisine ilişkin toplumsal medya platformu Truth Social’da yaptığı paylaşımında “Büyük Kanada Eyaletinin Valisi” halindeki hitabıyla Trudeau ile alay etmişti.
ABD’nin seçilmiş başkanı paylaşımında, “Geçen akşam Büyük Kanada Eyaletinin Valisi Justin Trudeau ile akşam yemeği yemekten memnuniyet duydum. Sonuçları herkes için hakikaten harika olacak gümrük tarifeleri ve ticaret konusundaki derinlemesine görüşmelerimize devam edebilmek için Sayın Vali’yi yakında tekrar görmeyi dört gözle bekliyorum.” sözlerini kullanmıştı.
İlk başkanlığı devrindeki ABD-Meksika-Kanada Muahedesi’ni müzakere eden Freeland’ı sevmediğini açıkça belirten Trump, eski bakanın istifasını da memnuniyetle karşıladı. Trump, toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Maliye Bakanı istifa ederken ya da Vali Justin Trudeau tarafından kovulurken Büyük Kanada Eyaleti şaşkına döndü. (Freeland’ın) Davranışları büsbütün toksikti ve Kanada’nın mutsuz vatandaşları için âlâ olan mutabakatlar yapmaya hiç de elverişli değildi. Özlenmeyecek.” tabirlerine yer verdi.
Son gelişmelerin, bir sonraki federal seçiminin yasal olarak gelecek yıl ekim ayına kadar yapılması gerektiği Kanada’da seçim sürecini hızlandırabileceği değerlendirildi.
Uzmanlar, Kanada’da siyasi karmaşanın ülke iktisadı için riskleri artırdığına değinerek, Kanada ile ABD ortasındaki siyaset faizi farkına ek olarak son siyasi gelişmelerin de ülkenin para ünitesi üzerinde baskı oluşturduğunu belirtti.
Freeland’ın istifası ile siyasi düzensizliğin derinleştiğini vurgulayan uzmanlar, Trudeau hükümetinin istikrarsızlığının, kısa vadede Trump’ın planlarına karşılık verme kabiliyetini zayıflattığına dikkati çekti. Uzmanlar, Trudeau’nun daveti ya da milletvekillerinin güvensizlik oyu vermesi halinde seçimin daha erken yapılabileceğine işaret ederek, 2025’in başlarında bir seçim mümkünlüğünün arttığını kaydetti.