T24 Haber Merkezi
Akciğer kanseri sonucu ölümlerin yüzde 18,56’sının nedeninin hava kirliliği olduğu, endüstrileşme, kentleşme ve insan faaliyetleri nedeniyle meydana gelen dış yer hava kirliliğinin ise akciğer kanseri riskini yüzde 10 artırdığı kaydedildi.
Günümüzde en sık görülen kanser cinslerinin başında akciğer kanseri gelirken hastalığa ait farkındalığı artırmak emeliyle kasım ayı tüm dünyada “Akciğer Kanseri Farkındalık Ayı”, 17 Kasım ise “Akciğer Kanseri Farkındalık Günü” olarak kabul ediliyor.
Tütün ve tütün eserleri kullanımının yanı sıra hava kirliliği de hastalığın nedenleri ortasında gösteriliyor. Hava kalitesi ile ilgili olarak Pak Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafından her yıl yayımlanan Kara Rapor’a nazaran, Türkiye’de 2022 yılında 68 bin 440 kişi hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybederken hava kirliliğiyle alakalı birinci 5 vefat nedeni kalp-damar hastalıkları, kronik teneffüs hastalıkları, kanserler, diyabet ve kronik böbrek hastalıkları ile teneffüs enfeksiyonları olarak sıralandı.
Hava kirliliği kaynaklı en çok vefat İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara’da kayıtlara geçerken bu vilayetleri Manisa, Balıkesir, Aydın, Konya, Mersin ve Adana takip etti.
Ölüm nedenleri ortasında hava kirliliğinin en üst sırada yer aldığı vilayet yüzde 41,11 ile Hakkari olurken, bu oran Batman’da yüzde 34,2, Şırnak’ta yüzde 30,24, Muş’ta yüzde 30,23, Malatya’da yüzde 29,41, Iğdır’da yüzde 24,43, Şanlıurfa’da yüzde 24,32, Ağrı’da yüzde 23,86, Osmaniye’de yüzde 23,44, Gaziantep’te ise yüzde 23,06 oldu.
En kıymetli nedenlerinden biri fosil yakıt kullanımı
Soruları yanıtlayan THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından desteklenen Global Hastalık Yükü çalışmasına nazaran hava kirliliğinin dünya genelinde mevte neden olan riskler ortasında 2’nci sırada bulunduğunu belirten Gümüşel, “Aynı çalışmaya nazaran 2021’de Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) sonucu ölümlerin yüzde 47,91’i, iskemik kalp hastalığı sonucu ölümlerin yüzde 27,73’ü, inme sonucu ölümlerin yüzde 27,44’ü, akciğer kanseri sonucu ölümlerin yüzde 18,56’sı, diyabet sonucu ölümlerin ise yüzde 17,01’i hava kirliliğine bağlı gerçekleşti.” dedi.
- “Ani soğuk dalgası KOAH hastalarını tehdit ediyor”
Hava kirliliğini halk sıhhati açısından yüksek risk doğuran lakin değerli ölçüde önlenebilir bir sorun olarak nitelendiren Gümüşel, bunun için atılabilecek öncelikli adımların güçte kömür başta olmak üzere fosil yakıt kullanımını bırakmak, güç ve sanayi tesislerini sıkı denetlemek, ulaşımda toplu taşıma sistemlerini tercih etmek ve kent planlamasını buna uygun formda yapmak olduğunu tabir etti.
“Kadınlar dış ortam kirliliğinden daha fazla etkileniyor”
Türkiye Teneffüs Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Akciğer Kanseri Çalışma Kümesi Lideri Doç. Dr. Pınar Akın Kabalak, ulaşım araçları, fabrikalar, orman yangınları, volkanik hareketlilik, rafineriler, paklık materyalleri ve inşaat materyalleri kaynaklı, kanserojen tesire sahip birçok gazın havaya karışarak kirliliğe neden olduğunu aktardı.
Akciğer kanserinin tüm dünyada kansere bağlı ölümlerin esas nedeni olduğunu aktaran Kabalak, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yapılan araştırmalara nazaran dış yer hava kirliliği tek başına akciğer kanseri riskini yüzde 10 artırıyor. Hava yollarımızı döşeyen dokuların her nefeste toksik unsurlara maruz kalmaları, olağan büyüme özelliklerini kaybedip denetimsiz bir çoğalma sürecine girmelerini tetikliyor. Bilhassa endüstrisi gelişmiş toplumlarda bu risk daha fazla. İç yer hava kirliliğinde ise tehlike daha fazla olabilir. Şöyle ki bina inşaatı müddetinde kullanılan gereçlerde asbest varlığı yahut makûs yapı materyalleri nedeniyle ortaya çıkan radon gazı, sigaradan sonra en yüksek riske sahip. Yeniden düşük gelirli toplumlarda kapalı alanda ısınmak ya da pişirmek için kullanılan fosil yakıtlar teneffüs yolu dokularını hasarlandırarak kansere yol açabilir.”
- “KOAH hastalığında sigarayı bırakmak, tedavinin en kıymetli adımıdır”
Orta gelirli ülkelerde iç ortam, yüksek gelirli ülkelerde ise endüstrileşmenin de tesiriyle dış ortam hava kirliliğinin akciğer kanseri gelişiminde riskli bulunduğunu bildiren Kabalak, araştırmalara nazaran bayanların dış ortam kirliliğinden daha fazla etkilendiğini işaret etti. Teneffüs yollarına bağlı kanserlerin tüm dünyada vefat nedenleri ortasında birinci sırada yer aldığı bilgisini veren Kabalak, çevresel kirlilik ve kanser ortasındaki bağlantı üzerinde en fazla araştırmanın akciğer kanseri üzerine olduğuna ve bilhassa çapı 2,5 mikrometre ve altındaki partikül unsur ve nitrojen dioksite uzun periyodik temasın akciğer kanseri riskini yüzde 8 artırdığına dikkati çekti.
Hava kirliliği ile çaba için ne yapılmalı?
Kabalak, hava kirliliğine bağlı hastalıklarda riski azaltmak için şu tavsiyelerde bulundu: “Bireysel olarak sigara ve öteki tütün eserlerinden uzak durulmalı, bilhassa küçük yerleşim ünitelerinde binaları sıvamada asbest içeren eserler kullanılmamalı, orman yangınlarına yol açabilecek piknik faaliyetlerinden uzak durulmalı ya da bu faaliyetler evvelden müsaade verilen alanlarda yapılmalı. Riskli meslek kümeleri için iş sıhhati ve güvenliği kurallarına uyulması, kollayıcı ekipmanların temini ve kullanımının sağlanması ve yeteri sıklıkta kontrollerin yapılması kıymetli. Toprak, su ve hava kirliliğine yol açan işletmeler için idari süreçlerin yapılması, gerekli tedbirleri almalarının sağlanması ve global iklim krizi ile uğraşta memleketler arası toplumla işbirliği içinde bulunulması gerekiyor.” (AA)
|
Eserleri infial yaratan Sayna Soleimanpour: Ben neden bayan cinayetlerini güzelleyeyim? |
