MLSA, 30.yılında RTÜK raporunu açıkladı: Bir buçuk yılda 124 milyon lira ceza

Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği, “Sansürün 30 Yılı: 30. Yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu” başlıklı raporunu yayınladı. Rapor, son periyotta YouTube’a kontrol ve sokak röportajları ile gündeme gelen Kurul’un işleyişine odaklandı. Ayrıyeten, 1 Ocak 2023 ve 30 Haziran 2024 tarihleri ortasında verilen cezaları da inceleyen rapor, RTÜK’ün bir “sansür mekanizması” olduğunu belirtti. 

Türkiye’de yayıncılık, 1982 Anayasası mucibince TRT ve devlet tekelindeyken, 1990 yılından itibaren star1 (Magic Box) ile kaçak yayınlar başladı. Uzun tartışmalar sonucunda 1993 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile özel televizyon ve radyolara müsaade verilirken bunları denetlemek üzere Radyo ve Televizyon Üst Kurulu kuruldu. Kurul’un dokuz üyesi bulunurken, üyeler Meclisteki partiler tarafından, Meclisteki oyları nisbetinde seçiliyor. Kurul’un misyonları ortasında radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek, yayın unsurlarına uygun olmayan yayınlara ve kanallara ise ceza vermek bulunuyor. 2018 yılında yapılan değişiklik üzerine ise Türkiye’de internet üzerinden yapılan yayınları denetleme, lisans verme ve cezalandırma yetkisi de RTÜK’e verildi. Kurul Başkanı Ebubekir Şahin’in son açıklamaları ise YouTube’un da RTÜK kontrolüne gireceğini söyledi.

RTÜK’ün kırmızı çizgisi, iktidar eleştirisi

MLSA’da yer alan habere nazaran; raporun bulguları ortasında, RTÜK’ün kırmızı çizgi olarak belirlediği alanlar da yer alıyor. Hükümete yönelik tenkitlere toplamda 60 milyon liradan fazla ceza verilirken en çok yolsuzluk bahisli haberler ve seçim yayınlarına verildi.

Şubat 2023 Kahramanmaraş sarsıntısı sonrasında hükümetin afet idare çalışmalarını eleştiren sözlere ise 4 milyon liralık ceza verildi.

Din cemaatleri gayesindeki Kızılcık Şerbeti ve Kızıl Goncalar isimli diziler de cezalar ve program durdurma ile karşılaştı. Kürt meselesiyle ilgili tabirlere 1 milyon TL, LGBTI+ bahisli yayınlara ise 568 bin TL ceza verildi.

RTÜK’ün “tarafsızlık” anlayışı hükümeti desteklemek oldu

RTÜK’ün verdiği cezaları en sık dayandırdığı münasebet, “tarafsızlık” prensibine terslik oldu. Kesilen cezaların en az 28 milyon TL fiyatındaki kısmı, “tarafsızlık prensibine aykırılık” gerekçesiyle kesildi. “Toplumun ulusal ve manevi bedellerine aykırılık” gerekçesiyle ise 10 milyon TL’ye yakın para cezası verildi. 

Çiğdem Toker’in ‘Demokrasi sandıktan ibaret değildir’ kelamlarına rekor ceza

RTÜK tarihinde verilen en büyük ceza Çiğdem Toker’in FOX TV’de 28 Mayıs Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında sarf ettiği “demokrasi sandıktan ibaret değildir” tabirine verildi. Toker’in sarf ettiği kelamlar, halkı kin ve düşmanlığa tahrik ettiği gerekçesiyle 13 milyon liranın üzerinde ceza aldı. Gazeteci Toker, seçim gecesi programda sarf ettiği kelamlar münasebet gösterilerek söze çağrılmıştı.

RTÜK’ün 2024 yılında verdiği en yüksek idari para cezası ise Fox TV’de yayınlanan ‘Istakoz Ak Parti Grubunda’ haberi oldu. Habere sekiz milyon liradan fazla idari para cezası verildi.

YouTube üzerinden yayın yapan gazeteciler de RTÜK denetimine girebilir

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin, sokak röportajlarının da gündemlerinde olduğunu söylerken, YouTube’daki yayınların da RTÜK tarafından lisansa alışılmış tutulacağını söyledi. YouTube’a lisans zorunluluğunun gelmesi halinde, internet üzerinden yayın yapan birçok gazeteci ve yayıncı, RTÜK kontrolüne girecek.