Ne demek istediğime geleceğim…
Önce cv/özgeçmiş yazayım:
Vedat Milor’u bilmeyeniniz yok; gastronomi/ yemek sanatı yazıları yazıyor, programlar yapıyor…
Galatasaray Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi’nden mezun.
London School of Economics/LSE ve California Üniversitesi/Berkeley’de yüksek lisans yaptı. J. Habermas, M. Foucault, P. Feyerabend, E. Cardoso’nun derslerini takip etti.
Berkeley’de sosyoloji ve Stanford Üniversitesi’nden hukuk doktorası aldı. Dünya Bankası’nda iki yıl çalıştı. Brown Üniversitesi’nde akademisyenlik yaptı. Teknolojinin kalbi Silikon Vadisi’nde bulundu. Vs.
Vedat Milor’un yolu daha sonra “yemek sanatı” ile kesişti. Kim ne diyebilir ki? Lakin bu “kader çizgisinin” finaline itirazım var!
***
Cambridge Üniversitesi mezunu Michael Burawoy, tanınmış Marksist sosyolog. “Rıza Üretimi: Tekelci Kapitalizm Altında Emek Sürecindeki Değişiklikler” üzere kitapları var.
Prof. Burawoy, 2010-2014 yılları ortasında Milletlerarası Sosyoloji Derneği/ISA başkanlığı misyonunu yürüttü. Hala California Üniversitesi’nde çalışmalarını sürdürüyor…
Vedat Milor, Berkeley’de Prof. Burawoy’un “Gelişme ve Az Gelişme Sosyolojisi” dersinden çok etkilendi. Ve tezine hocası ile karar verdi.
Doktora eser geçen yıl Türkçe basıldı: “Devleti Geri Getirmek: Türkiye ve Fransa’da Planlama ve Ekonomik Kalkınma Üzerine Karşılaştırılmalı Bir Çalışma.”
Bu doktora, Amerikan Sosyoloji Derneği’nin 1990 yılında verdiği “en yeterli tez ödülünü” kazandı…
Vedat Milor’un bu tezi seçmesinin çeşitli sebepleri vardı.
Türkiye, ilk beş yıllık kalkınma planını 1963-1967 yılları için hazırlandı. En son -kağıt üzerinde kalan- on birinci kalkınma planı (2019-2023) yaptı.
Güney Kore birinci 1962 yılında kalkınma planı hazırladı. Pekala: İç savaş yaşamış Güney Kore kamucu planlama ile Türkiye’yi fersah fersah nasıl geçti? Ya Çin’e ne demeli?
İkinci Dünya Savaşı yıkımla çıkan Fransa, planlama teşkilatını 1946 yılında kurarak devletin öncü rolüyle Avrupa’nın ikincisi, dünyanın dokuzuncu iktisadı nasıl oldu?
Planlama bu ülkelerde ve Türkiye’de nasıl böylesine farklı rol oynadı?
En kabasını yazayım:
Planlamayı “komünist icadı” sanıp, “bize plan değil pilav lazım” diyen sağcı iktidarların Türk iktisadının bu acıklı halinden sorumlu olduğu tartışılmayacak kadar açık değil mi?
Planlamaya getirilen sağcı siyasi sınırlama en son 2011 yılında AKP’nin, Devlet Planlama Teşkilatı’nı lağvetmesine yol açtı: “Yaşasın plansız ekonomi!”
***
Sağı bırakın vakitle sosyal demokratları etkileyen safsata şu oldu:
-Az gelişmişlikten kurtuluş lakin, devleti pazardan kovan neoliberal piyasa iktisadı ile mümkündür. Devletin kalkınmadaki öncü rolü reddedildi. Vs.
Neoliberal anlayış bir “kurtuluş reçetesi” değil, siyasi-ekonomik- kültürel neo-muhafazakâr ideoloji aslında…
Bu baş; yerli tarımı ve ulusal endüstriyi koruyan stratejik ve akılcı kamuculuğu yok ederek, tüm servetin “küresel ağababaların” elinde toplanmasını sağladı. Bu bağımlılık yapan reçetede ulus yok, hak hukuk yalnızca global sermaye lehine…
Fransa bu yola tamamıyla niçin sapmadı? Daha doğrusu, sapamadı? Zira Fransa’da çoğulcu demokrasi anlayışı hâkim ve sivil denetim kendini -aynı bugün Fransa sokaklarında olduğu gibi- her fırsatta gösteriyor.
Bizde ise partiler, iktidarda kalmak ve iktidara gelmek için planlamaya-demokrasiye gerek duymuyor. Zira planlama ile seçim (ve servet) kazanmak güç…
Vedat Milor’un tesirli kitabını okuduktan sonra düşündüm:
– “Türkiye birikimli beyin gücünden neden yararlanamıyor?”
Fransa ile Türkiye ortasındaki planlama başarısı farkının bir nedeni de bu: Liyakat sorunu!
Soner Yalçın